Rigveda, Rig Veda (Hint Mitolojisi)
Yazı: Özhan Öztürk
RİGVEDA Hinduizm’in kutsal metinleri olan Veda’ların en eski ve en önemlisinin adı (diğer üçü: Yacur, Sama, Atharva) olup aynı zamanda dünyanın en eski dini yazmasıdır.
Rigveda veya Rig Veda Nedir?
Sanskritçe rig ‘dua’ veda ise ‘bilgi’ anlamına gelmekte olup, tanrılara şükür ve saygı için yazılıp, dünyanın yaratılışı ve tanrılar hakkıdan çok sayıda efsane içeren Rig-Vedalar 10 bölüme (mandala) ayrılmış, 1028 ilahiden (sukra) meydana gelmiştir. Erken Vedik dönem olarak bilinen MÖ 1700-1100 arasında Kuzeybatı Hindistan’da oluşturulan yapıtın Avesta ile benzerlik göstermesi her iki dini yapıtın MÖ 2200-1660 arasında denk gelen Erken Andronovo ve Sintaşha-Petrovka kültürlerinin ortak mirası olduğunu düşünülmektedir. Yapıtın orijinal hali 1017 ilahi olup, sonradan 8. Kitaba 11 ilahi daha eklenerek Rigveda bugünkü halini almış, Hindistan ve komşu ülkelerin kültürünü büyük ölçüde etkilemiştir. Kuşaktan kuşağa sözlü olarak aktarılan ilahilerin Krişna Dwaipayna tarafından derlendiği sanılmaktadır. 19. Yüzyılda Alman araştırmacı F. Max Müller, Vedaları ilk inceleyip yorumlayan Batılı yazar olmuştur.
Rigveda’da tüm tanrılara sunulan ilahiler olduğu gibi, iki tanrıya birden veya tek bir tanrıya yakarılan ilahilerde bulunmakta olup, yapıtın en gözde tanrıları sırasıyla İndra (250 ilahi), Agni (200 ilahi) ve Soma’dır (120 ilahi).
Rigveda’nın bölümleri
- Mandala: Agni, İndra, Varuna, Mitra, Aşvinler, Marutlar, Usalar, Rbhular, Rudra, Vayı, Bṛhaspati, Vişnu, Gök ve Yer adına yakarılan 191 ilahiden oluşmaktadır.
- Mandala: Agni ve İndra adına yakarılan 43 ilahiden oluşmakta ilahilerin çoğu için ermiş Grtsamada Saunahotra’ya atıf yapılmaktadır.
- Mandala: Agni, İndra ve Vişvedevalara (tüm tanrılara) yakarılan ve 62 ilahiden oluşan kitapta yer alıp Gayatri Mantra olarak bilinen 3.62.10 mısra, Hindularca büyük önem verilmekte, ilahilerin çoğu için ermiş Visvamitra Gathina’a atıf yapılmaktadır.
- Mandala: Agni, İndra, Ribhular, Aşvinler, Brhaspati, Vayu, Usalar ve diğer tanrılara yakarılan 58 ilahiden oluşmakta, ilahilerin çoğu için ermiş Vamadeva Gautama’ya atıf yapılmaktadır.
- Mandala: Agni, İndra, Vişvedevalar (tüm tanrılar), Marutlar, Mitra-Varuna ikizlerine, Uşalar ve Aşvinlere yakarılan 87 ilahilerin çoğu Atri kabilesine atfedilmektedir.
- Mandala: Agni, İndra, Pusan, Aşvinler ve pek çok tanrıya yakarılan 75 ilahiden oluşan kitap Angiras kabilesinden Barhaspatya’ya atfedilmektedir.
- Mandala: Agni, İndra, Vişvedevalar (tüm tanrılar), Marutlar, Mitra-Varuna, Aşvinler, Uşalar, Vayu, Vişnu ve Sarasvatilere yakarılan 104 ilahinin çoğu Vasistha Maitravaruni’ye atfedilmektedir.
- Mandala: Çeşitli tanrılara yakarılan 103 ilahiden 8.49 – 8.59 arasındakiler esere sonradan eklenmiş olup, 1–48 ve 60–66 arasındakiler Kanva kabilesine atfedilmektedir.
- Mandala: Soma Pavamana’ya yakarılan 114 ilahiden oluşmaktadır.
- Mandala: Agni, İndra, Vişvedevalar, Aşvinler ve diğer tanrılara yakarılan 191 ilahiden oluşmaktadır. Kitapta yer alan Nadistuti sukta coğrafya, Puruşa sukta Hindu sosyal sınıfları, Nasadiya sukta yaratılış hakkında detaylı bilgi vermekte, ayrıca evlilik (10.85) ve ölüm (10.10–18) ilahileri özellikle Grhya ayinleri için önem arz etmektedir.
| İndra’ya (Rig-Veda’dan) |
| 1. Doğduğundan beri tanrıların ilki olan, tanrıları kudretiyle kuşatan; başarılarının büyüklüğü, atılganlığı altında dünyaları titreten: İşte o, ey insanlar, İndra’dır!
2. Kayar gibi olan toprakları yerlerine yerleştiren, öfkeli dağları tutup durduran, atmosferleri ölçerek uzaklarda göklere destek vuran: İşte o, ey insanlar, İndra’dır!. 3. Ejderhayı öldürerek yedi nehri akıttıran, inekleri Vala mağarasından dışarı çıkaran iki taşın arasında ateşi meydana getiren ve savaşlarda ganimetleri toplayan: İşte o, ey insanlar İndra’dır. 4. Her şeye ilk adımını attıran, Dasaların ırkını şaşkına çevirerek gizlenmek zorunda bırakan, kumarda ortaya sürülen bütün paraları kazanan bir kumarbaz gibi zenginliklerini cimriden alan: İşte o, ey insanlar İndra’dır!… 5. Zayıflara, imdadına koşulmasını isteyen mutsuz brahmana cesaret veren, değirmen taşının dönmesi için beygiri koşanlara ve güzel dudaklı tanrı ‘soma’nın suyunu sıkıp çıkaranlara yardım eden: İşte o, ey insanlar İndra’dır!… 6. Atların, ineklerin ve öküzlerin, insan topluluklarıyla arabaların emrinde bulunduğu, güneşle suların kılavuzu tan kızıllığını yaratan: İşte o, ey insanlar İndra’dır!… 7. İnsanların yenemediği, cenkçilerin yardıma çağırdıkları, her şeyin üstünden gelen ve kıpırdamayanı harekete getiren: İşte o, ey insanlar İndra’dır! … 8. Gökler de, yeryüzü de onun önünde eğilirler; somayı içtiği zaman, kollarında ve elinde yıldırımı tuttuğu zaman atılganlığı karşısında dağlar titrer: İşte o, ey insanlar İndra’dır! … (Moran: 61-62) |
Kaynak: Özhan Öztürk. Dünya Mitolojisi. Nika Yayınları. Ankara, 2016